در این گفتگو در مورد نکات مهمی از دلایل افزایش پناهندگی، نحوه خروج آنها از ایران، شرایط جدید پذیرش آنها در کشورهای غربی و اشکال مختلف مبارزه پناهجویان برای رسیدن به امنیت و آسایش تا اعلام پناهندگی مهدی رستم پور و نرگس کلهر از عبدالله اسدی سئوال کرده ایم. توجه پناهجویان و علاقمندان را به این گفتگو جلب می کنیم.
همبستگی: این روزها ما شاهد افزایش متقاضیان پناهندگی از ایران هستیم آیا روند افزایش خروج مردم از ایران واقعی است مشاهدات شما چیست؟ دلیل آن را چگونه توضیح میدهید؟
عبدالله اسدی: متقاضیان پناهندگی از ایران به نسبت قبل از ۲۲ خرداد و اتفاقات پس از آن افزایش چشمگیری یافته است. دلیل آن هم روشن است؛ ناامنی و سرکوب سیاسی افزایش بیشتری یافته است. علیرغم گسترش مبارزات مردم برای نابودی کل نظام تعقیب و پیگرد قانونی، بساط شکنجه و ایجاد ترس و وحشت در میان مردم همیشه یک دلیل مهم متقاضیان پناهندگی از ایران بوده است. این دلایل امروز افزایش و شدت بیشتری پیدا کرده است. دلیل دیگر آن ناامنی اجتماعی است ناامنی اجتماعی پدیده عمومی تری است. بعضیها آینده ایران را تیره و تار و زندگی خود را در خطر میبینند. هیچکس دوست ندارد در ناامنی زندگی کند و یا نمیخواهد فرزند و یا بستگانش را از دست بدهد. مردم شدیدا احساس نگرانی میکنند و به همین دلیل کسی که احساس نا امنی میکند تلاش می کند تمام نیرو و امکاناتش را به کار بگیرد تا خود و خانواده اش از آن شرایط نجات دهد. بیکاری و وضعیت بد اقتصادی و ورشکستگی مالی، محرومیتهای اجتماعی و غیره هر کدام بر روند افزایش متقاضیان پناهندگی از ایران تأثیرات مستقیم میگذارد. دانشجویان مدام به کمیته های انضباطی احضار می شوند و برای آنها حکم محرومیت از ادامه تحصیل صادر می کنند.
این بحثها را در بسیاری از ایمیلها و تلفنهایی که بطور روزانه از ایران میگیرم به کرات می شنوم و میبینم. شمشاد دختری ۲۸ ساله در نامه اش نوشته است: “من عضو هیچ گروه و سازمانی نیستم ولی از این رژیم متنفرم. یک روز در مقابل محل کارم بدلیل پوشیدن مانتو کوتاه بازداشت شدم و از من عکس و تعهد گرفتند و از خانواده ام خواستند برایم مانتو بلند بیاورند. این مسئله واقعا روی من تأثیرات بدی گذاشت؛ به شخصیتم توهین شد. من دختری ساده و تحصیل کرده هستم و آنها حق نداشتند اینطور با من برخورد کنند. شمشاد در ادامه نامه خود مینویسد میخواهم به کشوری پناهنده شوم و تا آخر عمرم مثل یک برده زندگی نکنم.” این نمونه ها در مقیاس بسیار وسیعتری هر روز و هر ساعت از سوی مردم در ایران تکرار میشوند.
همبستگی: این روزها در اخبار آمده بود که مهدی رستم پور کارشناس کشتی ایران از کشور دانمارک تقاضای پناهندگی کرده است همچنین شاهد درخواست پناهندگی نرگس کلهر دختر مهدی کلهر از مشاوران احمدی نژاد به آلمان بودیم. درخواست پناهندگی این اشخاص با توجه به موقعیت شخصی و خانوادگیشان تأثیری بر روند پناهندگی ایرانیان خواهند گذاشت؟
عبدالله اسدی: مهدی رستم پور کارشناس و گزارشگر کشتی در صدا و سیمای جمهوری اسلامی بود. وی به همراه تیمهای کشتی فرنگی و آزاد برای شرکت در مسابقات جهانی به دانمارک سفر کرده بود که از بازگشت به ایران امتناع کرد و از آن کشور تقاضای پناهندگی نمود.
نرگس کلهر فرزند یکی از مشاوران احمدی نژاد بود که با ساختن فیلمی با عنوان “دارخیش” در جشنواره فیلم حقوق بشر نورنبرگ آلمان شرکت نمود و پس از پایان جشنواره از آن کشور تقاضای پناهندگی کرد. اعلام پناهندگی این اشخاص در رسانه های داخلی و خارجی بازتاب گسترده ای داشت. هر چند مقامات جمهوری اسلامی ابتدا سعی کردند اخبار پناهندگی مهدی رستم پور را تکذیب کنند و به طرز تهدید آمیزی گفتند مادر و همسر وی در ایران زندگی می کنند و رسانه های بیگانه علیه نظام اسلامی فضا سازی میکنند و غیره. آقای مهدی کلهر نیز مجبور شد پناهندگی دخترش را امر شخصی وی اعلام کند امری که جمهوری اسلامی و امثال آقای کلهر ۳۰ سال است از هیچ احدی نپذیرفته اند.
اینکه اعلام پناهندگی چنین افرادی برروند پناهندگی ایرانیان تأثیرات مثبت خواهد گذاشت یا نه، سئوال مطرحی است. پاسخ من به این سؤال ساده است. اولا تا آنجایی که به قوانین پناهندگی مصوب کنوانسیون ۱۹۵۱ بر می گردد این قوانین از اول تا آخرش بر اساس ترس موجه فرد از مورد ظلم واقع شدن، تهیه و تنظیم شده است نه بر اساس ناامنی عمومی در هرکشوری. بنابراین اعلام پناهندگی هر فرد تابع ناامنی عمومی و سرکوب و اختناق سیاسی در هر کشورقرار نمی گیرد. فرد پناهجو باید نشان دهد که جان و زندگی اش در معرض خطر بوده است و برای اثبات آن دلایل کافی ارائه دهد. ولی اعلام پناهندگی افرادی مثل مهدی رستم پور و نرگس کلهر و فیلمی که در مورد شکنجه تهیه کرده است، میتواند در مقیاس عمومی تری دلایل پناهندگی ایرانیان را تقویت کند و افشاگر ماهیت ارتجاعی جمهوری اسلامی در کشورهای غربی باشد. ولی باید از آنها خواست که اگر واقعا با این همه جنایت و اعدام و شکنجه مخالفند و خود را در مبارزه مردم ایران شریک می دانند و طرفدار عدالت اجتماعی هستند اینجا دیگر سکوت نکنند.
به نظر من خشونتهای پس از انتخابات علیه مردم، قلب هر انسان منصف و با وجدانی را جریحه دار کرد بطوری که حتی اگر کسی تا دیروز به نحوی به جمهوری اسلامی دلبستگی داشت، امروز دارد از آنها فاصله میگیرد و خود را در صف اعتراض مردم قرار می دهد. این روند، ساده به دست نیامده است حاصل مبارزه طولانی مردم برای عدالت اجتماعی است. حاصل نه مردم به تحمیل و دخالت مذهب در زندگی اجتماعی است. شکافی که از بالا ایجاد شده است ازهمین مبارزه منتج میشود. همه فهمیده اند زیر پای جمهوری اسلامی داغ شده است و نفرت عمومی مردم از این رژیم به آتشی زیر خاکستر برای نابودی کل نظام تبدیل گردیده است.
در طول همین دوماه گذشته ما شاهد موجی از تقاضاهای پناهندگی ایرانیان در کشورهای غربی بوده ایم. به نظر می رسد این روند همچنان ادامه خواهد یافت و ما شاهد اعلام پناهندگی و فرار کسانی خواهیم بود که تا بحال غیر قابل پیشبینی بوده است. دلیل آن نیز این است که جناح حاکم شمشیرش را از رو بسته است. میزند، دستگیر میکند، اعتراف گیری میکند، درکوی دانشگاه و در کهریزک به روی مردم خون میپاشد و به زندانیان تجاوز جنسی میکند و از کشتار مردم گورهای بی نام و نشان میسازد. اینها همه دلایل خروج مردم از کشور هستند.
احمدی نژاد و خامنه ای، محسنی اژه ای و شاهرودی، مسعود جزایری و محمد علی جعفری از فرماندهان سپاه جزء جنایتکاران تاریخ معاصر به حساب میایند. اینها به خودی ترینهای خود مثل سعید حجاریان که طراح و بنیانگذار وزارت اطلاعات بود رحم نکردند چه رسد به کسانی که به جرم شرکت در تظاهرات تحت پیگرد قرار گرفته باشند.
همبستگی: شما بسیاری از دلایل افزایش پناهندگی را توضیح دادید. سؤالی که پیش میاید این است که کسانی که قصد اعلام پناهندگی دارند چگونه خود را به کشورهای اروپایی میرسانند ؟
عبدالله اسدی: بسیاری از آنها به وسیله ویزا میایند. سفارتخانه های غربی با شروع سرکوبها، بطور کم سابقه ای
درهای خود را بر روی متقاضیان باز و برای آنها ویزا صادر نمودند. روند صدور ویزاها همچنان ادامه دارد. این وضعیت، قبل از انتخابات و حتی در سالهای گذشته به این صورت سابقه نداشت.
همبستگی: گفتید که اکثرآنها از طریق ویزا و بطور قانونی میایند. این ویزاها چگونه برای افراد صادر میگردد آیا تضمین مالی احتیاج ندارد و یا اینکه آنهایی که مثلا به قصد اعلام پناهندگی از ایران خارج میشوند در فرودگاهها مانعی برایشان ایجاد نمی شود و آیا به همراه داشتن ویزا مانعی در مقابل اعلام پناهندگی آنها نمیشود؟
عبدالله اسدی: تا آنجایی که به تضمین مالی و سپردن وثیقه به سفارتخانه ها برای صدور ویزا بر میگردد، قبل از آغاز خیزشهای مردمی در بیست و دوم خرداد، متقاضیان ویزا میبایست ضمانت مالی زیادی را بابت صدرو ویزا به سفارتخانه ها میسپردند ولی امروز اکثراین ویزاها بدون وثیقه صادر میشود. اینکه در مرزها و فرودگاهها مانعی از طرف پلیس ایران برای آنها بوجود میاید یا نه بحث دیگری است. آنها جلو افرادی را که تحت تعقیب بوده باشند میگیرند ولی درصد این افراد تا کنون زیاد نبوده است و اینها نمیتوانند همه افراد تحت پیگرد را ممنوع الخروج نمایند بویژه در شرایط فعلی ایران که تعداد افراد تحت تعقیب ابعاد بسیار وسیعتری دارد. مطمئنا جلوی یک سری افراد شاخص را میگیرند و به آنها اجازه خروج نمیدهند برای نمونه همین چند روز پیش مانع خروج جعفر پناهی کارگردان سینما در ایران شدند و از سفر وی به فرانسه جلوگیری کردند.
اینکه آیا به دارندگان ویزا، حق پناهندگی تعلق میگیرد یا نه سؤال مهمی است و جای بحث زیادی دارد. ما بارها گفته ایم که به همراه داشتن ویزا به خودی خود مانعی در راه اعلام پناهندگی کسی نخواهد بود. چه بسا برای بعضی از افراد ویزا صادر میکنند تا از کشور خارج شوند. بنابراین مانع اصلی این نیست که کسی که ویزا داشته باشد امکان اعلام پناهندگی ندارد؛ مهم دلایلی است که هر کس بطور فردی در ادارات امور پناهندگی، کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل و پستهای بازرسی پلیس و دادگاههای مهاجرتی ارائه میدهد. همانطور که در ابتدای این سؤال اشاره کردم همه افراد تحت تعقیب، الزاما ممنوع الخروج نمیشوند بویژه در شرایط امروز ایران کنترل و متوقف کردن افراد در همین ابعاد فعلی غیر ممکن است. بعلاوه متقاضیان پناهندگی از ایران اکثرا جوانان و مردم عادی جامعه هستند که به دلایل مختلفی که گفتم به قصد پناهندگی در بیرون از مرزهای ایران خارج می شوند. بنابراین این گروه از پناهجویان کسانی نیستند که رژیم بتواند به آنها به عنوان اعضای حرفه ای و تشکیلاتی احزاب و سازمانهای اپوزسیون دهه هشتاد برخورد کند. دولتهای غربی و وزارتخانه های آنها خود با فضای کنونی ایران آشنا هستند و میدانند که دلایل و فاکتورهای بیشماری وجود دارد که به روند افزایش پناهندگی ایرانیان کمک میکند.
مهم این است که شخص متقاضی پناهندگی داستان زندگی خود را چگونه تعریف کند و به چه شکلی اثبات نماید که دلیلش ترس موجه بوده است. فعالین فدراسیون سراسری پناهندگان ایرانی با درد مردم ایران و دلایل متعدد سیاسی – اجتماعی و اقتصادی و هزار و یک درد دیگر آنان آشنا هستیم ولی برای کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل و وزارتخانه های کشورهای غربی همان دلایل کافی نیست و شما بعنوان متقاضی پناهندگی اهل ایران باید با دلایل و شواهد و مدارک کافی پا در این عرصه بگذارید. باید داستان زندگی خود را طوری تعریف کنید که برای کارمندان دولت در امور پناهندگان باور کردنی باشد.
همبستگی: به نظر شما پناهجویان جدا از ارائه دلایل شخصی در خارج از مرزهای ایران چکار باید بکنند و چه اقداماتی باید بکنند؟
عبدالله اسدی: مبارزه متشکل پناهجویان در خارج از مرزهای ایران برای دسترسی به حقوق پناهندگی خود مهم و تعیین کننده است. پناهجویان بویژه در این زمان باید برای به دست آوردن حقوق انسانی خود بجنگند. باید شریط سخت زندگی در ایران و عوامل آنرا بخوبی توضیح دهند. باید مقابل پارلمانهای اروپایی، ادارات امور پناهندگی و خیابانهای مرکزی هر کشور را به میدان اعتراض عمومی خود برعلیه سرکوب و اختناق، برعلیه قوانین ارتجاعی جمهوری اسلامی و برعلیه نقض حقوق بشر و در دفاع از خواست حق پناهندگی خود تبدیل نمایند. پناهجویان باید دارای سازمانی برای مبارزه خود باشند و در آن به طور متشکل مبارزه کنند. فدراسیون سراسری پناهندگان ایرانی مناسبترین ظرف پیشبرد این مبارزه و چراغ راهنمای آنها برای ورود به جامعه و محیط جدید زندگی است. پناهجویان باید رابطه های سیاسی و دیپلوماتیک دولتهای اروپایی با جمهوری اسلامی را محکوم کنند و خواستار انزوای سیاسی و اخراج آنها از سازمانها و نهادهای بین المللی شوند. باید به دولتهای اروپایی اعلام کنند که تا زمانی که جمهوری اسلامی هست، تا زمانی که بساط شکنجه و زندان هست، تا زمانی که آپارتاید جنسی در مورد زنان برقرار است و تا زمانی که حمایت دولتهایی اروپایی از جمهوری اسلامی ادامه دارد متقاضی پناهندگی از ایران هم هست. همه پناهجویان را به مبارزه متشکل و سازمان یافته دعوت می کنم.
اکتبر ۲۰۰۹
